Optik Boyama

OPTİK BEYAZ    

Optik beyazlatıcılar, insan gözünün göremediği mor ötesi ışınları (UV: l < 400nm) absorbe eden ve bu ışınları insan gözünün görebildiği spektrum bölgesine (mavi- viyole alanı) kaydırıp yansıtan maddelerdir. Başka bir deyişle “Floresans” özellik göstermektedir. Optik rengini ultraviyole ışık altında fark edebiliriz.

Optik beyaz kumaşlarda,  optik öncesi zemin rengi beyazlık derecesi berger değeri olarak ifade edilir. Bu değer renk ölçüm cihazlarında spektro ile ölçülen değerlerdir. 65 berger normal, 70 berger üzerindekiler mükemmel olarak ifade edilir.

Optik boya için, boyama makinesinin ayrı olmasında yarar vardır. Çünkü daha sonraki şarjlardaki açık renk boyanan kumaşlara optik bulaşır. Bu da ultra viole ışığı altında fark edilir.

Ya da optik boyamanın arkasına ilk şarj koyu bir renk olmalıdır.

Optik beyaz boyama en çok pamuklu kumaşlara yapılır. İtalyan melanj ,gri melanj gibi pamuklu kumaşlara ,viscon ve modal kumaşlara da optik beyaz boyama yapılır. Polyamid ve polyester kumaşlara da optik beyaz boyama yapılır. Yalnız ön işlem ve boyaları farklıdır.

Pamuklu kumaşlara optik beyaz boyama işleminden önce, boyama öncesi gibi kasar işlemi yapılmaktadır. Fakat yapılan bu kasarda-istenilen beyazlık derecesine göre -kullanılan kostik ve peroksit miktarı daha fazladır. Örneğin:

Boya altı şeker kasarında 2,5 g/l 47 Be° sıvı kostik ve 2 g/l peroksit kullanılırken; beyaz boyama altı kasarda 5 g/l 47 Be°sıvı kostik ve 6 g/l peroksit kullanılır.

Kasar;   pamuktan gelen bit, yağ ve vaks gibi safsızlıklardan temizlenmesi ve kumaşın beyazlatılması için yapılan işlemdir.

Kasar prosesi şu şekildedir:

Önce boya makinesine(HT veya owerflow)  1:8 flotte olacak şekilde su alınır. Bu su oranı makinelere göre değişir. Yeni makinelerin çoğu 1:6 flotte ile çalışmaktadır. Top açma makinesinde kumaşlar makinenin bölümlerine  (gözlerine tabir edilir) eşit olacak bir şekilde açılmış, top başları dikilmiş ve boyahane arabalarına hazırlanmıştır. Makine 40°C’ ye ısıtılır. Yan ilave tankından 0,5-1,0 g/l ıslatıcı,  iyon tutucu, yağ sökücü verilir.

Ve makineye kumaş yüklenir. İlk topun ucu dışarıda bırakılır. Son topun ucu ile birleştirilir. Tambur çalıştırılır. Kumaş, tamburun üzerinden geçerek flotteye dalar, çıkar. Makinenin içinde halat şeklinde döner. Islatıcı banyosunda 15 dakika kaldıktan sonra, kostik 15 dakikada ilave edilir.

Islatıcının kostiğe dayanıklı olması önemlidir. Kumaş iyi ıslanmamışsa ve kostik te hızlı dozajlanırsa, kostik lekeleri oluşur. Ve bu lekeler asla çıkmaz. Kostik verildikten sonra, kumaşın 10-15 dakika dönmesi gerekir. PH 10.5 – 11.00 tir. Flotte 60°C’ye ısıtılır, peroksit 5 dakikada eklenir. Peroksitin en etkili beyazlatma sıcaklığı 60°C’dir.5 dakika sonra da 15 dakikada 95°C’ye çıkılır.95°C’de 45-60 dakika çalışıldıktan sonra aynı banyoya peroksiti gidermek için 1g/l tiosülfat verilir. Banyo boşaltılır.70-80 °C’de durulama yapılır. Peroksit kağıdı ile peroksit varlığına bakılır. Kağıt beyaz ise peroksit yoktur. Eğer mavi ise tekrar sıcak durulama yapılır ve tekrar peroksit kontrolü yapılır. Yeni banyoya 1 g/lt asit verilerek nötralizasyon yapılır.pH=7 olması sağlanır.

Son zamanlarda peroksiti yok etmek için anti peroksit enzimi kullanılmaktadır. Antiperoksit enzim, kasar banyosu 95 °C’de 45 dakika çalışılıp boşaltıldıktan sonra,  yeni alınan banyoda pH= 6,5 ve 50°C’de 0,3 g/l antiperoksit enzim ile 20 dakika çalışılır. Banyo boşaltılır.

Bazen zemin rengi olarak kasar rengi istenebilir. Kasar sonu noniyonik yumuşatıcı verilerek kumaş makineden çıkartılır. Baskı altı kasar siparişleri de olabilir. Kumaş yumuşatıcı verilmeden makineden çıkartılır.

Yeni banyo alınır. Ve 2.aşama optik beyaz boyama başlar. 40°C’de pH=7’de 20 dakikada optik boya makineye dozajlanır. Optik boya miktarı %0,2 dir. Yani 100 kg kumaş için 200 gr şeklindedir.60°C’ye çıkılır ve 30 dakika çalışılır.Aynı banyoya noniyonik yumuşatıcı verilir.Daha iyi efekt istenirse ,aynı banyoya hidrofil silikonlu yumuşatıcı da ilave edilir.20 dakika çalışıldıktan sonra banyo boşaltılır.Ve kumaş dışarı alınır.Silikonlu yumuşatıcı mikserle karıştırılmamalıdır.Ve karışması için üzerine buhar açılmamalıdır.

Not 1=Değişik nüanslarda kırmızı, mavi, mor gibi değişik nüanslarda optik boya piyasada satılmaktadır. İstenilen nüans, sonradan da boyaya ilave edilir. Bunun için laboratuvarda ön denemeler yapılır.

Not 2= Gri melanj, mavi melanj, İtalyan melanj gibi kumaşlara optik boya kasar banyosunda verilir. Böylece proses kısalır.

Kasar prosesi 2-2,5 saattir.

Kasar+Optik beyaz prosesi yaklaşık 3,5- 4 saattir.

Floş, Viscon, modal(%50 viscon+pamuk)ve İtalyan melanj kumaşlara beyaz altı ön işlemde kostik yerine soda kullanılır. Çünkü, kostik visconun mukavemetini bozar.İtalyan melanj kumaşın da melanjlarını döker.Bu kumaşlarda optik beyaz boyama reçetesi 4-6 g/lt soda ve 5-7 g/lt peroksit şeklindedir.Diğer ürün miktarları ve proses aynıdır.

Viscon beyazlar için başka bir proses=1,5-2 g/lt perborat 80°C’de 30 dakika çalışılır. Banyo boşaltılır.0,5 g/lt Islatıcı +1 g/lt yağ sökücü+5 g/lt soda+7g/lt peroksit +% 0,2-0,35 optik verilerek kasar işlemi yapılır.

Sodyumklorit ile ağartma; Kontinü sistemlerde klorit ile beyazlatma sonucu elyafın düşük düzeyde zarar görmesinden dolayı tercih edilmez. Ancak aktif beyazlatma maddesi klordioksit olup, bu da beyazlatma sırasında oluşur. Klordioksit gazı; hem sağlığa zararlı olması, hem de paslanmaz çelik teçhizatına korozyon etkisi yaptığından istenmeyen bir maddedir. Sonuç olarak, uygun havalandırma ve makine dizaynı ile çevrenin korunması, beyazlatma banyosuna korozyon önleyici maddeler ilave edilmesi veya kullanılan çelik donanımın titanyum bileşikleri içermesi gerekmektedir.

NYLON KUMAŞA BEYAZ BOYAMA

Poliester, Nylon, Poliakrilonitril, polipropilen ve diğer sentetik lifler kimyasal olarak elde edildiklerinden genelde boyama öncesi önemli bir ön işlem gerektirmezler. Gerektiğinde nylon kumaşlara 0,5 g/lt sabun+0,5-2 g/lt yağ sökücü ve 2g/lt soda ile 70-80°C 20 dakika sıcak yıkama yapılır. Durulanır. Genelde optik boyama öncesi ön fiskeye yapılmaz. Optik boyama sonu ramdan geçirilir ve fikse sağlanır. Fikse en sabitleme olayıdır.

POLYESTER KUMAŞA BEYAZ BOYAMA:

Ön işlem kısmı nylon ile aynıdır. Optik boyama için alınan banyo 50°C’ye getirilir. Optik boya ilavesinden sonra 130°C’ye çıkılır.30 dakika çalıştıktan sonra renk kontrolü yapılır. Banyo boşaltılır.Ve kumaş çıkartılır.

Oya Peker

Kimya mühensisi