Örgü kumaşçılığımız son yirmi, yılda çok büyük bir gelişme gösterdi. Daha önce sadece iç çamaşırı ören makinelerle başlayan süreç tişört ve penye türü giysilik kumaş sektörüne, oradan da büyük pus kumaş ören örme makinelerinin üretilmesiyle daha örme kumaşlar ev tekstiline de girdi. Dikim için kesilen boyalı veya baskılı kumaşlarda en ufak bir hata boyalı veya baskılı kumaşın atılmasına sebep oluyor. Boyalı veya baskılı kumaşların maliyetleri ham kumaşa göre doğal olarak çok daha fazla.
Örme kumaşlarda rastladığımız çeşitli hataların başında delik, patlak ve iğne yolu geliyor. 20 Kg bir topta maksimum hata; Penye iplik ile örülmüşse kumaşta 3-4 tane, karde iplik ile örülmüşse kumaşta 5-6 adet hata olabilir.
Kumaştaki hataların bilgisayara şu kodlarla yükleyebiliriz. Kodların hatalara göre anlamları ve gösterimlerine örnek verirsek;
Top no Tartımın yapıldığı topun numarası.
Tarih Tartımın yapıldığı tarih.
PTL Kumaşlardaki küçük deliklerin adeti.
YRT Yırtık (3 cm büyük delikler)
DGR Diğer (3 veya 4 adet damla şeklindeki yağ izleri)
İGN 1 İğne 1 (bozuk iğneden kaynaklanan hatalar)
KLN Kalın 1 ( 1 metre veya daha fazla hatalar)
KLN Kalın 2 (Kalın ipin devam etmesi halinde oluşan hatalar)
IN 1 İnce 1 (likra kopması).
Yuvarlak Örme Pamuklu Kumaşlara Uygulanan Kalite Kontrol Standartları
Kumaş Hataları
1-Düşey May Kaçığı: Düşey ilmek çubuğunun oluşmaması.
2-Yatay May Kaçığı: Yatay ilmek sırasının oluşmaması.
3-Delik; İlmeğin oluşamaması sonucunda oluşan örgü bozukluğudur.
4- İğne Boşluğu: Deforme ilmeklerdir.
5- Kumaş Düşmesi: Yuvarlak örgüdeki iğnelerin bir kısmının çalışmaması sonucunda oluşan deformasyonlara denir.
6- Hav: İpliğin sert ve kalın parçalara sürtünmesiyle oluşan hatalardır.
7- Patlak: Çapı 10 cm olan büyük örgü boşluğudur.
8- Kesik: Top içindeki top başlarıdır.
9-Lycra Atması: Lycranın örgü içerisinde meydana getirdiği hatadır.
10-Düşey İğne Ve Platin İzi: Kumaşta deformasyon yaratan örgü hatasıdır.
11- Sürekli Devam Eden Yağ İzleri: Top boyunca yan yana ve düşey yönde devam eden bir veya birden fazla yağ izidir.
12-Kumaş Kırığı: Kumaşlarda sarımdan, depolanma şeklinden veya nakliye hatalarından kaynaklanan fiziksel kırıklardır.
13-Rapor Hatası: Kumaş raporunun yanlış uygulanmasından kaynaklanan hatadır.
14-Kat İzi: Top şeklindeki kumaşların kat kenarlarındaki belirgin izler veya kirlenmelerdir. Kumaş açıldığında, kat yerinde belirgin boyuna iz görülür.
İplik Hataları
1-Palamut: Uzunluğu ortalama 10 mm olan, balık görünümünde elyaf topluluğudur. Pamuk renginde, kirli, yağlı olabilir.
2-İnce İplik: İpliğin nominal countunun %50 inceliğinde olduğu bölgelerdir. Kumaşta örgü incelmesi veya iplik kopması şeklindedir. Kalite kontrol sırasında eleman tarafından tespiti ve sayımı yapılır.
3-Kalın İplik: İpliğin nominal countunun %50 kalınlığında olduğu bölgelerdir. Kumaşta yatay kalın ilmek şeklindedir. Makinede çalışma esnasında görülmesi mümkün değildir. Kalite kontrol makinesinde eleman tarafından tespiti ve sayımı yapılır.
4-Enine Bant: İplikte numara, uster farklılığı, parafin veya örme makinesindeki merkezleme problemlerinden oluşabilir. Kumaşta yatay yönde 1 cm veya daha fazla genişlikte açık ve koyu bölgeler oluşturur. Makinede çalışma esnasında tespiti mümkündür.
5-Yabancı Elyaf: İpliğe iplik oluşum esnasında veya örme dairesindeki iplik uçuşmaları sırasında karışabilir. Bu uçuntular çeşitli renklerde olabilir. Makinede çalışma esnasında tespiti mümkün değildir. Kalite kontrol makinesinde eleman tarafından tespiti ve sayımı yapılır.
6-Çekirdek (Siyah noktacıklar): İplikten kaynaklanmaktadır. Sayılması mümkün değildir. Kalite kontrol makinesinde eleman tarafından sayımı ve tespiti yapılabilir.
7-İplik Abrajı: İplikten kaynaklanan yatay yöndeki dairesel izlerdir. İpliklerden biri veya birkaçındaki fiziksel farklılık bu tür hatayı oluşturabilir.
8-İplik Geçmesi: Çok iplikli kumaşlarda, herhangi bir ipliğin yüzey değiştirmesi hatasıdır.
Örme Makineden Doğan Hatalar
1-Yağ Lekesi: Kumaşta damlama şeklinde veya düşey çizgi şeklinde olabilir. Makinelerde kullandığımız suda çözünebilen iğne yağının lekeleridir. Makinelerde çalışma esnasında tespiti mümkün değildir. Kalite kontrolde eleman tarafından tespiti ve sayımı yapılır.
2-Kuş Gözü: İyi çalışmayan iğneden kaynaklanan istenmedik kıvırmadan ortaya çıkar. Genellikle deforme olmuş iki küçük ilmik yan yanadır.
3-İlmik Kaçması: İyi çalışmayan iğneden veya sarma makinesinden kaynaklanır. Delikler veya kaçan ilmikler olarak ortaya çıkar.
4-Duruş İz: Kumaşlarda görülen örme makinesinin durmasından kaynaklanan enine harekettir.
5-Makine Kaynaklı Bant İzi: Yuvarlak örme makinesinde ayar hatası veya makine kaynaklı problem nedeniyle oluşan periyodik olarak devam eden dairesel izlerdir.
Önerim bu hataların oluşmaması için tedbir almak olacaktır. Öncelikle iplik kalitesi iyi olmalıdır.
Bunun dışında önce kumaş hatalarından kartelâ yapılmalı, çalışanlar hatalar konusunda eğitilmelidir. Oluşan hatalar asla kesilip, top içinde yeni top başları oluşmamalıdır. Ne kadar çok top başı olursa o kadar topbaşı dikim firesi ve ölçü tutmama yüzünden kesim firesi artışına sebep olacaktır. Fire artışı sipariş edilen bedenlerin eksik dikilmesine, eksik kalan adetler için tekrar ilave boyamalara, hatta gecikmeden dolayı sipariş iptallerine kadar uzanabilir.
Ona göre Boyaya girecek kumaşların ham kontrolü iyi yapılmalı, eksik adet kalmaması için boyanacak kumaş miktarı arttırılmalıdır.
Ekrem Hayri Peker/Kimya Mühendisi
