İPLİKÇİLİK TEKNİK TERİMLERİ
ABRAJ: Kumaşın en veya boy yönünde gözükebilen çizgi ya da bant şeklinde ortaya çıkan düzgünsüzlük. Kumaş oluşturulurkenki tansiyon farklıları, iplikteki kalite bozuklukları ve boya-apre prosesleri sırasındaki problemlerden kaynaklanabilir.
AİR COVERİNG: Farklı özelliklere sahip iki veya daha fazla ipliğin (mesela bunlardan biri elastan olabilir) bir hava jeti yardımıyla punta ile birleştirilmesi.
ALEV ALMAZLIK: Kumaşın alev almasını azaltmak için ya direk kumaşa uygulanan, ya da üretim esnasında hammaddeye katılan kimyasal ile elde edilen özellik.
AŞINMA DİRENCİ: Kumaşın başka bir yüzeye sürtünmesinden kaynaklanan aşınmaya dayanıklılık kabiliyeti. Bu aşınmaya bağlı olarak tüylenme olabilir ve kumaşın bu tüylenmeye karşı direnci kumaş yapısına ve kullanılan iplik türüne bağlıdır.
BURUŞMA DAYANIMI: Kumaşın herhangi bir bükme, buruşturma ve kıvırmaya maruz kaldığında tekrar eski görünümünü sağlamasıdır.
BÜKÜM: İpliğe üretim sırasında yapılan döndürmenin döngü sayısını ve yönünü belirten terimdir. Büküm elyafları birbirine yaklaştırarak ipliğin daha kompakt hale gelmesini sağlar. Elyaflar birbirine daha sıkı tutunduklarından ipliğin mukavemeti artar. Büküm yönü hem ipliğin hem de yapılan kumaşın görüntü, performans ve dayanıklılığını da etkiler. Sağa yapılan büküm, sola yapılan büküm ise; olarak adlandırılır ve büküm sayısı metre başına düşen döngü sayısı (tpm) olarak belirtilir.
CİPSTEN BOYALI: Prosesin en başında, üretim sırasında renklendirilen iplikler.
DENYE: Özellikle Birleşik Amerika’da kullanılan ölçme sistemi. Sayısal olarak denye, 9000 metre ipliğin ağırlığına eşittir. İpliğin denyesi ne kadar düşükse, iplik o kadar incedir.
DETORPUE: Özellikle Raschel örgü makinelerinde kullanılmak üzere imal edilmiş az kıvrımlı iplik.
DPF: İplikteki her filamanın ağırlığı. Filaman denyesi olarak belirtilir.
DTEX: İpliğin kalınlığını belirtmek için kullanılan, 10,000 metresinin ağırlığının ölçülmesi ile oluşturulan sistem. Dtex yükseldikçe, ipliğin kalınlığı artar.
DÜZE: Sentetik ipliklerin üretiminde kullanılan üzerinde çok küçük delikler olan metal plaka. Eriyik bu metal plakanın üzerindeki deliklerden geçirilerek kontinü filamanlı iplikler oluşturulur. Düze delikleri farklı boyut ve şekillerde olabilir. Düze deliğini boyutu filamanın kalınlığını, şekli ise özelliklerini belirler.
ELASTAN: Kopmadan %500ün üzerinde streç özelliğini defalarca tekrarlayan ve her defasında orijinal uzunluğuna geri dönen elastomerik iplik.
ELASTİKİYET: İplik veya kumaşın üzerindeki gerilim kalktığında tekrar kendi orijinal uzunluk, sekil ve ölçüsüne geri dönebilirliği.
ELYAF: Bir araya geldiğinde iplik oluşturan, sentetik veya doğal sert madde.
FİLAMENT: Üretim prosesi esnasında düvenin her bir deliğinden çıkan, bir araya geldiğinde iplik oluşturan, tanımsız uzunluklarda işlenmiş elyaf.
FLAT (FDY): Tekstüre edilmemiş düz, hacimsiz ve kaygan bir iplik çeşidi.
FT: Yalancı büküm tekstüre yöntemi ile üretilmiş ve tekstüresi fikse edilmemiş hacimli muss iplik.
FTF: Yalancı büküm tekstüre yöntemi ile üretilebilen ve ipliğin tekstüresinin işlem sırasında fikse edildiği set iplik.
HAVA JET TEKSTÜRE: Kontinü filamanlı ipliklerin fazla besleme ile yüksek basınçlı hava jeti vasıtasıyla ipliğin filamanlarının birbirine karıştırılması ve doğal elyaf görüntüsü sağlanması için uygulana tekstüre tekniği. İki yada daha fazla farklı veya aynı özelliklere sahip iplikler bu yöntemle birleştirilebilip tek bir iplik elde edilebilir.
HİGH-COUNT: Dpf denye/filaman) oranının 1 ve 2 arasında olduğu iplikler.
İPLİK NUMARASI: İpliğin uzunluğu ile ağırlığı arasındaki korelasyondan yola çıkarak hesaplanan kalınlığını belirtilen rakamlar. Hesaplama, ipliğin belli bir standart ağırlığının uzunluğu ya da standart bir uzunluğun ağırlığı olarak yapılır.
KATYONİK: Modifiye polyester, modifiye naylon, ve akrilik için kullanılan boya cinsi. Kumaşta katyonik boyanabilen iplikler ile standart iplikler bir arada kullanılarak desen oluşturulabilir ve iki boya banyosu ile iki iplik de boyanarak desen daha belirgin hale getirilebilir. Ayrıca bu iki iplik birleştirilip kumaşta farklı ve özel melanj renkleri elde edilebilir.
KAYNAMA ÇEKME: Elyafın, ipliğin ya da kumaşın ıslanıp kuruduktan sonra veya yüksek sıcaklığa maruz kaldığında en veya boy yönünde çekmesi.
KDK: Kıvrımlı yapıda bir ipliğin elde edildiği tekstüre yöntemidir. Bu proseste iplik önce örülür, sonra örülen kumaş fikselenir ve iplik tekrar örüldüğü halde geri sökülerek bobine sarılır. Fiksenin etkisiyle örgü ilmekleri ipliğin yapısında kalır.
KESİK ELYAF: Uzunluğu 1.25 cm. ile 45 cm. arasında değişen kısa elyafçıklara verilen ad. Yün, pamuk, keten gibi doğal elyaflar sadece kesik elyaf olarak vardırlar. Sentetik elyaflar ise kontinü filamanların belli uzunluklarda kesilmesi ile oluşturulur.
KESİK ELYAFLI İPLİK: Kesik elyafların beraber bükülerek tek bir iplik oluşturulması. Pamuk, yün gibi doğal iplikler, sentetik kesik elyaflı iplikler ve bunların karışımları örnekleridir.
KONTİNÜ FLAMENTLİ İPLİK: Bir yada daha fazla filamandan oluşan sürekli iplik. Tek filamanlı iplikler monofilaman, daha fazla filamandan oluşan iplikler multifilaman olarak adlandırılır.
KIRIŞMA DAYANIMI: Bir tekstil materyelinin kullanım sırasında oluşan buruşmaya dayanımı ve/veya düzelebilmesi.
MATLIK: Sentetik ipliklerde matlık üretim prosesine ve kullanılan titanyum dioksit oranına bağlıdır. Titanyum dioksit oranı arttıkça, iplik matlaşır. Standart polyester iplikler genelde yarı mattır ama bunların modifiye edilmişleri de vardır.
MEKANİK STREÇ: Üretim prosesi sırasında fiziksel özelliklerine yapılan değişikler dolayısıyla bir miktar esneklik kazandırılan iplikler.
MELANJ: İki renkli ipliğin birleştirilmesi ile oluşturulan iplik tipi.
MİKROFİBER: Çok ince ipliklere ve bu ipliği geliştiren teknolojiye verilen ad. Mikrofiberlerde dpf değeri 1den düşüktür ve bu özellik kumaşa hoş bir tuşe, tatlı bir döküm ve inanılmaz yumuşaklık katar.
MUKAVEMET: İpliğin kopmaya karşı direnimini belirtir ve direkt olarak kumaşın yırtılmaya karşı dayanımını etkiler.
NAYLON: Karbon ve petrol esaslı sentetik polyamidlerden yapılan elyaflar için kullanılan genel terimdir. Yüksek mukavemeti ve mükemmel dayanımı ile bilinen naylon, üstün aşınma direnci ve yüksek esnekliğe sahiptir.
PBT: Polybütilen terafitalat, esneklik ve elastikiyet özellikleri olan tekstüre polyester ipliktir. PBT, standart polyester tipleri ile karşılaştırıldığında daha yüksek elastikiyete sahiptir. Bu özelliği özel tekstüre şartlarıyla geliştirilir. PBTnin kendine özel esneme ve geri dönme özellikleri, boya ve apresinde uygulanan yüksek elastik çekme ile elde edilir.
POLYESTER: Sentetik ipliklerin içinde, polyester en yaygın kullanılanıdır ve dünya çapında pamuktan sonra ikinci sırada yer almaktadır. Polyester, yüksek mukavemete (naylondan daha düşük), mükemmel dayanıma ve yüksek aşınma dayanımına sahiptir. Düşük emiciliği, elyafın daha hızlı kurumasını sağlar. Dayanıklı, Tuşesi soğuk ve yumuşak, Esneme ve çekme dayanımı, Makinede yıkanabilir ve kuru temizleme yapılabilir.
SLUBLI İPLİK: İpliğin çapının değiştiği herhangi bir bölgesine slub adı verilir. Bu düzgünsüzlük ipliğe efekt kazandırmak için de yapılabilir.
SNARLİNG: Herhangi bir dış müdahale olmadan iki ucundan tutulduğunda ipliğin dönmeye gösterdiği eğilim.
SUYA DAYANIKLIK: Islanmaya maruz kaldığında başlangıçta suyu bünyesine almayan fakat uzun süreli su ile temasta ıslanabilecek olan kumaşlardır. Bu yapı sıkı konstrüksüyon ve/ veya kaplama ile sağlanır. Genelde naylon ve mikrofiber ipliklerden yapılan kumaşlar su geçirmeye dayanıklıdır.
SÜPER PARLAK: İçindeki titanyum dioksit oranı düşük hammadden yapılmış iplikler.
TEKSTÜRE: Sentetik ipliklere ısıl ve/ veya mekanik işlemler yoluyla doğal iplik görüntüsü ve özellikleri kazandırma tekniğidir. Bu teknikle kontinü sentetik iplikler kullanım alanlarını genişletecek çok daha hacimli bir yapıya kavuşur.
TRİLOBE: Filamanlara ışık geçirgenliği ve yansıtma özelliği vermek için gerçekleştirilen üçgen kesit.
YALANCI BÜKÜM TEKSTÜRE: Kısmi çekim almış ipliğin (POY), önce bir yöne, sonra diğer yöne tur verilerek, ısıl ve mekanik işlemlerin katkısıyla, yüksek hacimli, esnek bir yapı kazandırıldığı tekstüre yöntemidir.
