Krizi Yönetmek ve Ayakta Kalmak İçin Küçülme Stratejileri

Değerli okuyucular, bildiğiniz gibi geçen yıldan buyana yüksek enflasyon hızını kaybetse de hala devam ediyor. Enflasyona bağlı olarak uygulanan ücret artışları ücretlileri memnun etmediği gibi işletmelerin de giderlerini dengesiz bir şekilde arttırıyor. Bu dengesizlik özellikle ihracatçı firmalarda, döviz kurunun uzun zamandan bu yana yavaş artması nedeniyle had safhaya ulaşmış durumda. Emek yoğun sektörlerde işletmeler rekabet edemeyecek duruma geldiler. Bu işletmeler artık sipariş alamamakta ve işletmelerini haftanın birkaç günü kapatmak zorunda kalmaktadırlar. Geçici bir süre için uygulanabilecek bu tip önlemler geçici olmaktan çıkıp uzun süre devam ettiğinde işletmelerin kar etmemesine ve sermayelerinin erimesine neden olmaktadır. Bu sürdürülebilir bir durum değildir. Hiçbir ticari kuruluş böyle bir sürece dayanamaz ve ayakta duramaz. Çünkü işletmelerin kâr etmeleri insanların nefes almalarına benzer. İnsanlar nasıl ki nefes alamadan yaşayamazlarsa işletmeler de kâr etmeden yaşamlarını devam ettiremezler. Son zamanlarda görülen firma kapanmaları, iflaslar, konkordatolar bu durumu en açık şekilde ortaya koymaktadır.

Böyle durumlarda genellikle işletmeler doğru olanı yaparak küçülmeye gidebilirler. Çünkü ayakta kalabilmek için bunu yapmak zorunda kalabilmektedirler.

Bu yazımızda, işletmelerin bu küçülme sürecini nasıl yönetebileceklerini ve hangi stratejileri uygulayabileceklerini ele almaya çalışacağız.

ŞİRKETLERDE KÜÇÜLME

Stratejik bir yaklaşımla uygulanan küçülme, işletmenin uzun vadede daha güçlü ve sürdürülebilir hale gelmesini sağlayabilir. Bu konuda öncelikle vurgulamak gerekir ki küçülme sadece bir işten çıkarma işlemi değildir ve küçülme işlemine doğrudan eleman sayısını eksilterek başlamak yanlıştır. Küçülme sürecinde organizasyondaki insan sayısının yanında süreçlerin gözden geçirilmesi, bu süreçlerin prodüktivite yönünden incelenmesi, organizasyon şeklinin gözden geçirilmesi ve hiyerarşik derinliğin azaltılması da büyük öneme sahiptir. Böyle durumlarda en iyi sonuç verecek uygulamalardan biri de re-engineering yani yeniden yapılandırma uygulamalarıdır. Bu uygulama ile şirket sanal olarak adeta yok sayılır ve genel prodüktiviteyi artırmak amacıyla yeniden kurulur. Burada temel amaç maliyetleri düşürmek, karar süreçlerini hızlandırmak, iletişimi arttırmak,  süreç sonuçlarına ve müşteri isteklerine odaklanmayı daha kolay hale getirmek, üretimde daha hızlı olmak gibi bir kuruluş için en çok ihtiyaç duyulan özelliklere eskisinden daha fazla sahip olmaktır.

KÜÇÜLME SÜRECİNDE İZLENEBİLECEK ADIMLAR

1. Küçülmenin Gerekli Olup Olmadığına Karar Vermek

Bir küçülme stratejisine karar vermeden önce, işletmenin mevcut durumunu detaylı bir şekilde analiz etmek gereklidir. Küçülmenin temel nedenleri şunlar olabilir:

• Pazar daralması veya talep düşüşü,
• Artan maliyetler ve zarar etmek,
• Finansal tabloların kötü olması,
• Nakit akım tablosunun kötü olması,
• Yanlış büyüme kararları nedeniyle kaynakların verimsiz kullanılması,
• Bazı iş süreçlerinin gereksiz hale gelmesi,

İşletmelerde yukarıda belirtmiş olduğumuz bu problemler varsa bu işletmeler küçülme stratejisi izleyebilirler.

2. Maliyetleri Yeniden Yapılandırmak

Küçülme sürecinin en temel adımı, maliyetlerin kontrol altına alınmasıdır. Ancak bu süreçte stratejik bir yaklaşım benimsemek gerekir. Bazı maliyet küçültme yöntemleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Sabit Giderleri Azaltmak: Gereksiz ofis veya depo alanlarından vazgeçmek, kira giderlerini düşürmek ve enerji tasarrufu sağlamak işletmelere büyük avantaj sağlayabilir.
• Tedarik Zincirini Yeniden Gözden Geçirmek: Daha uygun maliyetli tedarikçilerle çalışmak veya yerel kaynakları tercih etmek maliyetleri düşürebilir.
• Dijitalleşme ve Otomasyon Kullanımı: Kâğıt bazlı süreçleri dijitale taşımak ve otomasyon sistemleriyle operasyonel maliyetleri azaltmak mümkündür.
• Reklam ve Pazarlama Stratejilerini Optimize Etmek: Geleneksel reklam harcamaları yerine, dijital pazarlama ve sosyal medya gibi daha düşük maliyetli alternatifler değerlendirilebilir.

3. İş Gücünü Yönetmek (İşten Çıkarmak Ya Da Alternatif Çözümler Üretmek)

Küçülme sürecinde en hassas konu, iş gücüne yönelik alınacak kararlardır. Personel maliyetleri büyük bir gider kalemi olabilir ve bazı çalışanların işten çıkartılması zorunlu olabilir. Ancak Unutmamak gerekir ki nitelikli çalışanları kaybetmek uzun vadede işletmeye daha büyük zarar verebilir. İşten çıkarmalar yerine şu alternatifler değerlendirilebilir:

• Esnek Çalışma Modelleri: Uzaktan çalışma veya yarı zamanlı çalışma seçenekleri sunularak personel maliyetleri düşürülebilir.
• Ücret ve Prim Sistemi Düzenlemeleri: Geçici olarak maaş artışlarını durdurmak, performansa dayalı prim sistemleri uygulamak gibi çözümler, çalışanları kaybetmeden maliyetleri yönetmeye yardımcı olabilir.
• Geçici Ücretsiz İzinler: İşten çıkarmalar yerine, ekonomik toparlanma sürecine kadar çalışanlara gönüllü ücretsiz izin seçeneği sunulabilir.
• Departmanların Konsolidasyonu: Aynı işlevi gören departmanları birleştirerek, iş gücü daha verimli kullanılabilir.

Eğer işten çıkarmalar kaçınılmazsa, bu sürecin etik ve şeffaf bir şekilde yönetilmesi önemlidir. Çalışanlara adil tazminatlar ödenmeli ve kariyerlerine devam edebilmeleri için destek sağlanmalıdır.

4. Ürün ve Hizmet Portföyünü Daraltmak

Küçülme sürecinde, işletmenin sunduğu ürün veya hizmet yelpazesi gözden geçirilmeli karsız ürün ve hizmetler terk edilmeli ve en fazla kâr getiren alanlara odaklanılmalıdır. Şu sorular kritik öneme sahiptir:

• En çok gelir sağlayan ürün veya hizmetler hangileri?
• En az kârlı veya en yüksek maliyetli faaliyetler neler?
• Müşterilerin en çok talep ettiği ürünler ve hizmetler nelerdir?

Bu analiz sonucunda düşük kârlılık sağlayan veya işletmeye ek yük getiren ürün ve hizmetler aşamalı olarak sonlandırılabilir. Bu strateji, işletmenin ana yetkinlik alanlarına odaklanarak daha verimli çalışmasını sağlar.

5. Yeni Pazar ve Gelir Kaynakları Aramak

• Mevcut müşterin karlılıklarını gözden geçirmek, yeni müşteriler bulmak
• İhracat Fırsatlarını Değerlendirmek: İç pazarda daralma yaşanırken, dış pazarlara yönelerek gelir kaynakları artırılabilir.
• Yeni İş Modelleri Geliştirmek: Abonelik sistemleri, dijital hizmetler veya ortaklık modelleri gibi farklı gelir kaynakları araştırılabilir.
• Niş Pazarları Hedeflemek: Genel pazardaki rekabetten kaçınarak, daha spesifik müşteri gruplarına yönelik çözümler geliştirilebilir.

6.  Müşteri Sadakatini Korumak

Küçülme sürecinde yapılan hatalardan biri, müşteri memnuniyetinin göz ardı edilmesidir. Maliyetleri azaltırken müşteri deneyiminden ödün vermemek büyük önem taşır. İşletmeler, şu yöntemleri kullanarak müşteri sadakatini koruyabilir:

• İletişimi Şeffaf Hale Getirmek: Müşterilere işletmenin geçirdiği süreci dürüstçe anlatmak, güven duygusunu artıracaktır.
• Hizmet Kalitesini Koruyarak Küçülmek: Ürün veya hizmetlerin kalitesinden ödün vermek yerine, sunum biçiminde değişiklikler yapmak daha etkili olabilir.
• Müşteri Geri Bildirimlerini Değerlendirmek: Kriz sürecinde müşterilerle daha yakın iletişim kurarak, ihtiyaçlarına yönelik özelleştirilmiş çözümler üretmek mümkündür.

Küçülme süreci, bir işletme için yalnızca bir hayatta kalma stratejisi değil, aynı zamanda gelecekte daha güçlü bir yapıya kavuşmak için bir fırsat olabilir. Plansız ve panik halinde yapılan küçülme kararları uzun vadede işletmeye daha fazla zarar verebilir. Ancak stratejik planlama çerçevesinde, bilinçli ve doğru şekilde yapılan küçülme süreci işletmenin yeniden yapılanması ve daha dayanıklı hale gelmesi için bir araç haline gelebilir. Kriz dönemlerini başarılı şekilde yöneten işletmeler, toparlanma süreci başladığında rakiplerine kıyasla çok daha avantajlı bir konumda olabilirler.