ENZİMLER
ENZİM NEDİR?
Enzim nedir?
Enzimler doğal proteinlerdir. Tıpkı tavuğun yumurtası gibi. Biyolojik olarak kolayca bozunurlar. Enzimler 20 ye yakın aminoasitten oluşan 3 boyutlu moleküler yapılı proteinlerdir.
Enzimler hemen hemen her organizma ve mikroorganizma yapısında bulunur. Biyolojik katalizör olarak hücrelerdeki metabolizma faaliyetlerini mümkün kılar. Yani kimyasal reaksiyonların aktivasyon enerjilerini düşürür. Enzimler aç-kapa prensibine uygun olarak çalışır. Yani tüm istenen şartlar oluştuğu zaman verimli çalışır.
Normal bir canlıda 10.000 den fazla enzim vardır. Bilimsel olarak yalnızca 3000’e yakını bilinebilmektedir.
Enzimler Tekstil’de neden kullanılır?
– Enzimlerin etkilediği indigo boya molekülüdür.
– Ağartma imajı elde etmek veya kontrast bir etki yaratarak çok ilginç
– Görünümler yaratabilmeleri nedeniyle kullanılır.
– Geleneksel kimyasallarla yapılan bu işlemlerin yarattığı mukavemet
– Kayıpları enzim kullanımını gerekli kılmıştır.
– Kalıcı bir değişiklik yaratır ve tekstil materyal üzerinde kimyasal bir kalıntı bırakmaz.
Enzimlerden önce ne kullanılıyordu?
Enzimlerden önce indirgeyici ve yükseltgeyici kimyasallar kullanılıyordu. İndigo boyaya direkt etki ettiğinden ve yarattığı mukavemet kaybından dolayı yerini enzimlere bıraktı.
Enzimler nasıl etki eder?
Enzimler indigo boyaya direkt olarak etki etmez. Etkileri dolaylıdır. Bu nedenle fazla mukavemet kaybı yaratmaz.
Enzim işlemi ile tüyler ne olur?
Enzim işlemi ile tüyler hidroliz olur ve çok zayıflar. Zayıflama enzim miktarına bağlıdır.
Mekanik etki tüylere nasıl etki eder?
Enzimle hidroliz olarak zayıflayan tüyler ve düzensiz yayılan elyaf uçları mekanik etkiyle ortamdan uzaklaştırılır.
Enzim işleminin diğer işlemlere göre üstünlüğü nedir?
Tüm tüyler ve elyaf çıkıntıları temizlendiğinden kalıcıdır. Tüylerin üstünü örten veya kaplayan yumuşatıcı veya diğer kimyasallar kullanıldığında, 2 -3 yıkamadan sonra tüylenme yeniden başlar. Enzimle yapılan işlemde tüylenmeye karşı kalıcılık 60 yıkamaya kadar korunmaktadır.
Enzim işleminden sonra tekstilin doku yapısı çok belirgin ve rengi çok parlak görünür.
Enzimin diğer başkaca üstünlükleri nelerdir?
İplik yapısındaki tüyleri temizlediğinden iplikler birbirleri üzerinde kolayca kayarak hareket eder ve bükülme nedeniyle oluşan sürtünmeyi azalttığından hem ortaya tüketicinin hissettiği yumuşaklık hissi ortaya çıkar hem de iplik yapısındaki düzelme nedeniyle su emilimi (absorblama) maksimum olur. Bu özellik tüketici tarafından giysinin çok rahat hissedilmesini sağlayan bir tutum almasını sağlar.
Selulaz Enzimi tek tipmidir?
Hayır. Selulaz enzimler farklı elyaflara karşı farklı etki gösterirler. Bu nedenle amaca uygun enzim seçimi gereklidir. Enzimlerin farklı elyafa farklı etkisi (agrasif) malzemenin hassas olması halinde çok önemlidir. Bu hem mukavemet hem de ağırlık kaybı demektir. Farklı enzim farklı mekanik etki gerektirir.
Enzimlerden beklediğimiz faydayı nasıl elde edeceğiz?
Enzim işlemi sonunda beklenen sonuçlar aşağıdaki parametrelere bağlıdır.
a) Makine tipi, mekanik etki derecesi, enzim dozajı
b) Enzim tipi
c) Ortamın pH’ı
d) Sıcaklık
e) Zaman
f) Banyo ısıtma soğutma sisteminin hızı, su sertliği, tampon vs.
Bu faktörlerden en önemli olan 3 tanesi hangisidir?
Enzimlerden en yüksek verimin alınabilmesi için gerekli 3 faktör:
a) Sıcaklık
b) PH
c) Zamandır.
Makine seçiminin önemi nedir?
Burada en önemli faktör ihtiyaç duyulan mekanik etkinin elde edilmesidir. Yüksek seviyede mekanik etki işlem süresini kısaltır.
Sıcaklık niye önemlidir?
Hem enzim işlemini kontrollü sürdürebilmek hem de enzim kullanımında tasarruf yapabilmek için sıcaklığın 45-60 Oc arasında olması gerekir. Sıcaklık düştükçe enzim dozaj miktarı arttırılmalıdır.
PH niye önemlidir?
Uygun pH ortamı sağlanmadığında hem enzim işlemi kontrol edilemez hem de enzim tüketimi çok artar.
PH nasıl ayarlanmalıdır?
Banyoya doğrudan asit veya alkali ilavesiyle pH kontrolü yapmak çok anlamlı değildir. Çünkü tekstil malzemeleri başlangıçta organik ve inorganik kökenli kimyasal maddeleri emer.(Absoblar) Bu pH’ın değişmesine sebep olur.
PH’ı nasıl muhafaza edeceğiz o zaman?
Bir tampon sistemi kullanmak suretiyle pH’ı değişmeden tutmak mümkündür. Asetat, citrate tamponları kullanılabilir.
Zaman niye önemli faktördür?
Zaman çok kısa olursa enzim faaliyetini yapamaz, çok uzun olursa hiç istenmeyen mukavemet kaybı olur.
O zaman uygun süre nedir?
Uygun süre diğer şartlara bağlıdır. Fakat genellikle tavsiye edilen süre 30-60 dakika arasıdır.
Enzim işlemi ne zaman yapılmalıdır?
Haşıl sökmeden sonra boyamadan önce yapılmalıdır.
Boyalı ürünlerde enzim kullanılırsa ne olur?
Boyanın taşıdığı elektrostatik yük enzim-elyaf etkileşimini etkileyebilir. Enzim tüketimini artırır. Boya düşük renk haslığına sahip olduğundan renk değişimleri olur.
Parça boyalı ve yıkamalı ürünlerde renk değişimi ve efekt istendiğinden dolayı bu işlem en sonda yapılmaktadır
Enzim faaliyeti nasıl durdurulur?
Ortamın pH’ının 10nun üzerine çıkarılması veya Ortam sıcaklığının 80oCnin üzerine çıkarılması ve 10 dakika çalışılması gereklidir.
TÜY ENZİMİ
Tüy enzimi nedir?
Tüy enzimi olarak bilinen Selulaz enzimi; pamuklu tekstil materyal üzerindeki tüylenmeyi önleyerek ona kalıcı düzgün bir yüzey ve yumuşak bir tutum kazandırır. İlk olarak Japonya’da geliştirilmiştir. Pamuk, viskoz, linen, lyosel gibi selülozik yapılı tüm dokuma ve örgü malzemelerde kullanılır.
Tüy enzimi nasıl etki yapar?
Tüy enzimi iplik yüzeylerinden çıkan küçük elyaf uçlarını (tüylerini) zayıflatarak uzaklaştırır.
Tek başına tüy enzimi yeterli midir?
Hayır. Tüy enzimi tüyleri zayıflatır ama ortamdan uzaklaştırabilmesi için mekanik bir etkiye gerek vardır.
Tüy enzimi kullanmanın yararları nedir?
– Daha temiz ve homojen bir yüzey elde edilir.
– Yeniden tüylenme eğilimi yok denecek kadar azalmıştır.
– Çok yumuşak bir tutuma sahiptir.
– Bir kirliliğe sebep olmadığından çevre dostudur.
Tüy enzimi nerede ve nasıl kullanılır?
Tekstil malzemenin yüzey aşındırması ile ilgili her işlemde kullanılır. Yıkama işlemi esnasında herhangi bir anda uygulanabilir.
Bir başka işlemle kombine edileceği gibi tek başına da uygulanabilir.
Tüy dökme işleminde; tüyler, enzimle hidrolize uğrar. Enzimle yapılan tüy giderme işlemi sonrası; kumaşta tüylenmeye karşı kalıcılık, 60 yıkamaya kadar sağlanabilmektedir. Tüy dökme işlemi, kumaşın parlaklığını da arttırmaktadır Enzim işlemi sonunda, beklenen sonuçlar, aşağıdaki parametrelerle ilişkilidir:
a) Makine tipi, mekanik etki derecesi, enzim dozajı
b) Enzim tipi
c) Ortamın pH’ı
d) Sıcaklık
e) Zaman
f) Banyo ısıtma soğutma sisteminin hızı, su sertliği, tampon v.b.
Katalaz enzimi; hidrojen peroksitle yapılan kasar sonrasında
Tüy enzimi kumaşı nasıl etkiler?
Önce elyaf uçları enzimle zayıflatılır ve ortamdan uzaklaştırılması için yıkanması gerekir.
Enzim işleminin performansı nasıl ölçülür?
Birincisi ağırlık kaybıdır.%1-5 ağırlık kaybı kabul edilebilir bir değerdir. İkincisi mukavemet kaybıdır. %5-15 arası kabul edilebilir mukavemet kaybıdır. Enzim işleminin derecesi tekstil malzemenin cinsine göre farklılık gösterir.
HAŞIL ENZİMİ
Haşıl Enzim Nedir?
Alfaamylase yapıya sahip bir enzimdir. Bakteriden üretilmiştir. Düşük ve yüksek sıcaklıklarda uygulanabilen tipleri mevcuttur.
Haşıl Enzimi nasıl etki eder?
Nişasta veya suda çözünmeyen haşıl maddelerinin çözünür hale gelmesini sağlar
Haşıl enzimi kumaşa başka hangi özellik kazandırır?
Haşılı sökülmüş kumaş daha homojen yüzeye sahip olur. Üzerine yapılacak olan boyama ve yıkama işlemlerini daha çabuk kabul eder.
KATALAZ ENZİMİ
Katalaz Enzim niçin kullanılır?
Peroksit kasarı sonrası hidrojen peroksidin uzaklaştırılmasında kullanılır. Su, zaman ve enerji tasarrufu sağlar.
Nasıl etki yapar?
Hidrojen peroksidi parçalayarak oksijene ve suya dönüştürür.
Katalaz enzimin diğer faydası nedir?
Kumaş yüzeyindeki ve banyodaki hidrojen peroksidin tamamı sıfırlandığından boya verimi artar.
Katalaz enzimin yan etkisi var mıdır?
Hayır. Çünkü oluşan su ve oksijenin sülfat ve azot tuzlarının oluşumuna sebep olmaması katalaz enzime ekolojik bir özellik katar.
NÖTRAL ENZİM-TAŞ ENZİM
Nötral enzim nedir?
Nötr selüloz enzimdir. İndigo malların yıkanması esnasında boyanın sürtünme ile aşınmasını hızlandırır. Taş yıkama işleminin süresini kısaltır. İçerisindeki yardımcı tamponer malzemeler sayesinde indigo boyalı kumaş yüzeyinde geri boyamayı azaltır.
