LYCRALI ÖRME KUMAŞLARDA BOYA ve TERBİYE
Elastan iplikli yuvarlak örme kumaşlarda terbiye ve boya nasıl olmalıdır?
Elastan iplikle örülmüş kumaşların terbiye ve boyama işlemlerinde kumaşta elde edilecek nihai boyutsal stabilize ve kıvrılmama özelliği önem taşır terbiye işlemlerinin sırası ve sayısı çeşitli faktörlere bağlıdır bu faktörlerin en önemlileri;
1. Kullanılan elyaf cinsi
2. Makine secimi,
3. Maliyettir.
Elastan karışımlı iyi bir kumaş üretimi için yapılması gereken işlemler;
· Örme makinalarında gerilim düşük tutulmalıdır,
· Kumaş düşük gerilimle sarılmalıdır
· Kumaş kırışıksız rulo şeklinde sarılmalıdır,
· Kumaş ruloları birbiri üzerine yoğun olarak yığılıp saklanmamalıdır,
· Depolamada kırık izi oluşacak şekilde bekletilmemelidir,
· Aynı formda iki aydan fazla bekletilmemelidir,
· Kullanılacak örme makinası yağının seçimine özen gösterilmelidir,
· Sararma tehlikesine karşı yüksek sıcaklıkta termofikseden kaçınılmalıdır,
· Sıcak halde germeden kaçınılmalıdır,
· Flotte oranı %100 pamuklu çalışmaya nazaran %20-%30 artırılmalıdır,
· Elastan içeren kumaşlar, eşdeğerdeki %100 pamuk kumaşa nazaran %25 ağır olduğu için makinaya yüklenen kumaşın halat uzunluğu düşürülmelidir,
· Banyo şok? Şekilde soğutulmamalıdır.
Elastan iplik içeren kumaşların boyanması esnasında nelere dikkat edilmeli?
Azoik boyarmadde kullanmayın, elastan ipliğin kalitesini düşürücü etkisi vardır. Klor içeren su kullanmayın elastan ipliği daha az kirleten boyarmadde ve yardımcı maddeler kullanın. Yıkama haslıkları iyi olan boyarmadde ve yardımcı maddeler kullanın. Boyama ürünleri iyi olan boyarmaddeler ve yardımcı maddeler kullanın. Elastan ipliğin özelliklerini belirleyin ve ona uygun boyarmadde ve yardımcı maddeler kullanın. Boyayacağınız elastan tipi için en iyi sonuçları sağlayan şartları belirlemek için laboratuvarda denemeler yapın.
Elastan Kullanımında nelere dikkat etmelisiniz?
Elastan satıcısından kullanacağınız iplik tipine göre elastan isteyiniz. Aldığınız her parti elastan ipliği kullanmadan önce yüzeysel olarak kontrol ediniz. (eksik, bobin, eksik kg, gelen tüm kolilerin denyesi doğru mu? vb. gibi). Aksi bir durum söz konusu ise kullanmadan önce elastan ipliği aldığınız yere geri dönünüz.
Aldığınız her parti elastan ipliklerin lot numarasını kontrol ediniz. Zira elinizde olan elastan iplikle kullanmaya kalktığınızda lot farkı varsa boyamada problem çıkarabilir. (sadece abraj değil, esneklik farkı vb. gibi hatalara neden olabilir)
Elastan üretim teknolojisi çok hassas olduğundan elastan ipliğin kendisi de hassastır örme makinalarında kullanırken elastan ipliklerin geçtiği her bir aparatın eksiksiz çalışması gerekir. Özellikle gerginliğe sebep olacak hiçbir engel olmamalıdır. Elastan kontaklarında bulunan makaralar mutlaka döner vaziyette olmalı. Mekik ağızlarında uçuntu olmamalı.
Kumaş Kırılması nasıl önlenir?
Örme makinesinde kumaş çekiminin iyi sağlanamamış veya terbiyede özellikle ağır kumaşların halat şeklinde işlenmesi sırasında meydana gelen kumaş katlanmalarıdır. Bu bölgelerin boya alması farklı olacağından terbiye sonrası belirgin hale gelir. Önlemek için:
1- Örme makinesinde kumaş çekimi iyi ayarlanmalı,
2- Terbiye işlemleri sırasında, kumaş hortumlarını şişirici sistemler, kumaşı kayganlaştırıcı maddeler kullanılmalı veya flotte oranı arttırılmalıdır.
Kaliteli kumaş elde etmek için hangi ayarlara dikkat edilmeli?
Yuvarlak örme makinelerinde çekim ve iplik besleme sistemi arasındaki ayarlar elde edilecek dokunun kalitesini ;(gramaj, kalınlık v.s.) ve tuşesini belirleyen en büyük etmendir. Bu mekanizmanın makinede bulunmaması durumunda düzgün bir örgü oluşamazdı. Örgü, iğneler üzerinde toplanır, bir süre sonra ilmek oluşamaz hatta iğneler kırılabilir. Çünkü iğnelerin rahat çalışabilmeleri için kumaşın belirli bir gerginlikte aşağı alınması gerekmektedir. Bu gerginliğinde kumaşın her tarafında eşit olması gerekir.
Kumaşı ilk oluşturmaya başladığımızda makinenin diğer yarları may ayarı, bant ayarı, tansiyon ayarı yapıldıktan sonra kumaşta istenilen gramajı tutturabilmek için çekim ayarı mutlaka yapılmalıdır.
Örme makinelerinin temizliği neden önemli?
Örme işlemleri esnasında, özellikle doğal elyaftan iplikler lif uçuntusu, toz ve kir iğnelerin çeşitli yerlerinde ve silindir yatağında birikmelere bunlar yağla ve aşınmış metal parçacıklarıyla karışmaktadır. Zaman içerisinde bu karışım kompakt bir hale gelmekte ve bulundukları yere sıkıca yapışmaktadır. Bu tarzda bir kirliliğin artması iğne yatağı kanalının genişliğinin daralmasına sebep olmakta ve sürtünmeyi artırmaktadır. İğneler yavaşlamakta iğne yatağından dışarıya doğru yükselmekte ve çeliklerin çeşitli bölgelerine temas etmektedirler. Kirlilik nedeniyle:
Aşırı sürtünme olur, iğne ve makine aşınır, iğneler hasar görür, yüksek makine sıcaklığı oluşur, aşırı enerji tüketimi söz konusu olur.
Örme kumaşlardaki elastomer malzeme neden kopar nedir?
Üç nedeni vardır: Elastomer malzeme kaynaklı, terbiye işlemleri kaynaklı (özellikle ısıl işlemler) ve örme makinesindeki örücü elemanların vermiş olduğu hasarlardır.
Yukarıdaki nedenlerden birincisi olan elastomer malzeme kaynaklı kopma, sektörün “bayat likra” olarak tabir ettiği uygun olmayan saklama koşullarına maruz bırakılan veya ikinci, üçüncü kalite elastomer malzemelerdir. Bu tipte bir elastomer malzeme ile üretim yapıldığında örme işlemi esnasında malzemeye verilen ön gerilimler neticesinde malzeme özelliğini yitirmiş olduğundan dolayı kopacaktır. Ancak bu kopma bölgelerinin görümünü keskin bir yüzeye sahip olmayacaktır. Ayrıca bu kopma örme makinesindeki iplik kontrol tertibatları tarafından fark edilerek makineyi durduracak ve kopuk malzemenin örülmesi engellenecektir. Dolayısıyla kumaş yapısı içerisindeki elastomer malzemenin tamamen kopması örme işlemi sırasında değil, iplikler ilmek formunu aldıktan sonra gerçekleşmiş olması gerekmektedir.
Bu tip hatanın termal işlemler ( kurutma gibi) sonucunda oluşması da mümkün değildir. Çünkü elastomer malzemede oluşacak termal hasarın görünümü lif ucunun büzülmesi şeklinde olacaktır bu şekilde bir görünümün olmaması nedeniyle bu hata ısı kaynaklı olmamaktadır.
Diğer bir elastomer kopması hatası nedeni olarak, örme makinesindeki örücü elemanların (iğne, platin) aşınmış olan yüzeylerinin kesici bir alet vazifesi görerek elastomer malzemeye verdikleri zarar neticesinde tamamen ve/ veya tamamen olmasa da büyük bir kısmanın kopması ve daha sonraki aşamalarda öreme kumaşa uygulanan gerilimler (kumaş açma ve sarma kısmı, boyahanedeki kurutma işlemi… vb) sonucunda da kalan kısmının koparak ortaya çıkabileceği kuvvetle muhtemeldir. Nitekim bu kumaşın üretiminde kullanılan örme makinesinin iğneleri incelemeye alınmış ve inceleme sonucunda öğne01, iğne02, öğne03 ve iğne04 kodlu fotoğraflar elde edilmiştir.
Kumaş üzerindeki boncuklanmanın nedeni nedir?
Boncuklanma problemi, tekstilde hem üreticiyi hem de tüketiciyi rahatsız eden ve kumaş kalitesini etkileyen en önemli problemlerden biridir. Boncuklanma; incelik, uzunluk, kıvrım, kesit şekil, kopma mukavemeti ve eğilme direnci lifler arası sürtünme kuvveti gibi lif özellikleri, iplik ve kumaşın yapısal özellikleri ve kumaşa uygulanan bitim işlemleri gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. Boyama ve bitim işlemleri sırasında kullanılan yumuşatıcılar ve kayganlaştırıcı özellik veren maddeler (silikon ve türevleri) boncuklanma eğilimini artırmaktadır.
