ÖRME KUMAŞLARDAKİ KALİTE KONTROL STANDARTLARI

YUVARLAK ÖRME KUMAŞLARDAKİ KALİTE KONTROL STANDARTLARI NE OLMALI

Uzun yıllar örgü kumaş çalışan ve ihraç eden bir firmada çalıştım. Yuvarlak örme kapasitemiz yetersiz olduğu için günde yaklaşık olarak 40 ton örgü kumaş satın almak veya fasonda ürettirmek zorundaydın. Uluslarası standartları gözden geçirerek kumaş kabul ktiterleri belirledik. Bu kriterleri alım yaptığımız ve fason kumaş ördürdüğümüz firmalara bildirdik.

Sadece bildirmekle kalmadık. Boyalı firenin, hatalı diye ayrılan bedenin ham kumaştan kat be kat fazla olduğunun bilinciyle kalite kontrol için departman oluşturduk. Gelen kumaşların %10’nunu sürekli kontrol ettik. Bazı firmalardan gelen veya bazı özel kumaşlarda bu oranı %25-%50’ye çıkardık.

Makineleri numaralandırarak, çıkmayan izler (platin izi gibi) ve sürekli yağ lekesi olan topların üretildiği makinelerin bakıma alınmalarını sağladık. Boya partilerini aynı iplik lotundan ve tek makinede üretilmiş kumaş toplarından almaya çalıştık. Partilerde iki makine üretilmiş toplardan fazlasını boyaya almadık. Beyaz renkte bile buna uymaya çalıştık. Topların numaralarını kumaş topunun başına yazdık.

Amacımız partnerlerimize reklamasyon kesmek değil, hata oranı az örgü kumaş almaktı. Bu yüzden sürekli işbirliği içinde olduk ve konunun önemini anlattık. Çabalarımız olumlu netice verdi. Şimdi örgü kumaşlardaki hatalarını inceleyelim:

1-Düşey May Kaçığı: Düşey ilmek çubuğunun oluşmaması.

2-Yatay May Kaçığı: Yatay ilmek sırasının oluşmaması.

3-Delik: İlmeğin oluşamaması sonucunda oluşan örgü bozukluğudur.

4- İğne Boşluğu: Deforme ilmeklerdir.

5- Kumaş Düşmesi: Yuvarlak örgüdeki iğnelerin bir kısmının çalışmaması sonucunda oluşan deformasyonlara denir.

6- Hav: İpliğin sert ve kalın parçalara sürtünmesiyle oluşan hatalardır.

7- Patlak: Çapı 10 cm olan büyük örgü boşluğudur.

8- Kesik: Top içindeki top başlarıdır.

9-Lycra Atması: Lycranın örgü içerisinde meydana getirdiği hatadır.

10-Düşey İğne Ve Platin İzi: Kumaşta deformasyon yaratan örgü hatasıdır.

11- Sürekli Devam Eden Yağ İzleri: Top boyunca yan yana ve düşey yönde devam eden bir veya birden fazla yağ izidir.

12-Kumaş Kırığı: Kumaşlarda sarımdan, depolanma şeklinden veya nakliye hatalarından kaynaklanan fiziksel kırıklardır.

13-Rapor Hatası: Kumaş raporunun yanlış uygulanmasından kaynaklanan hatadır.

14-Kat İzi: Top şeklindeki kumaşların kat kenarlarındaki belirgin izler veya kirlenmelerdir. Kumaş açıldığında, kat yerinde belirgin boyuna iz görülür.

Bazı örgü hataları kullanılan iplikten meydana gelir. Bunları incelersek;

1-Palamut: Uzunluğu ortalama 10 mm olan, balık görünümünde elyaf topluluğudur. Pamuk renginde, kirli, yağlı olabilir.

2-İnce İplik: İpliğin nominal countunun %50 inceliğinde olduğu bölgelerdir. Kumaşta örgü incelmesi veya iplik kopması şeklindedir. Kalite kontrol sırasında eleman tarafından tespiti ve sayımı yapılır.

3-Kalın İplik: İpliğin nominal countunun %50 kalınlığında olduğu bölgelerdir. Kumaşta yatay kalın ilmek şeklindedir. Makinede çalışma esnasında görülmesi mümkün değildir. Kalite kontrol makinesinde eleman tarafından tespiti ve sayımı yapılır.

4-Enine Bant: İplikte numara, uster farklılığı, parafin veya örme makinesindeki merkezleme problemlerinden oluşabilir. Kumaşta yatay yönde 1 cm veya daha fazla genişlikte açık ve koyu bölgeler oluşturur. Makinede çalışma esnasında tespiti mümkündür.

5-Yabancı Elyaf: İpliğe iplik oluşum esnasında veya örme dairesindeki iplik uçuşmaları sırasında karışabilir. Bu uçuntu çeşitli renklerde olabilir. Makinede çalışma esnasında tespiti mümkün değildir. Kalite kontrol makinesinde eleman tarafından tespiti ve sayımı yapılır.

6-Çekirdek (Siyah noktacıklar): İplikten kaynaklanmaktadır. Sayılması mümkün değildir. Kalite kontrol makinesinde eleman tarafından sayımı ve tespiti yapılabilir.

7-İplik Abrajı: İplikten kaynaklanan yatay yöndeki dairesel izlerdir. İpliklerden biri veya birkaçındaki fiziksel farklılık bu tür hatayı oluşturabilir.

8-İplik Geçmesi: Çok iplikli kumaşlarda, herhangi bir ipliğin yüzey değiştirmesi hatasıdır.

Bunların dışında örgü makinelerinde oluşan kumaş hatalarına bakalım;

1-Yağ Lekesi: Kumaşta damlama şeklinde veya düşey çizgi şeklinde olabilir. Makinelerde kullandığımız suda çözünebilen iğne yağının lekeleridir. Makinelerde çalışma esnasında tespiti mümkün değildir. Kalite kontrolde eleman tarafından tespiti ve sayımı yapılır.

2-Kuş Gözü: İyi çalışmayan iğneden kaynaklanan istenmedik kıvırmadan ortaya çıkar. Genellikle deforme olmuş iki küçük ilmik yan yanadır.

3-İlmik Kaçması: İyi çalışmayan iğneden veya sarma makinesinden kaynaklanır. Delikler veya kaçan ilmikler olarak ortaya çıkar.

4-Duruş İzi: Kumaşlarda görülen örme makinesinin durmasından kaynaklanan enine harekettir.

5-Makine Kaynaklı Bant İzi: Yuvarlak örme makinesinde ayar hatası veya makine kaynaklı problem nedeniyle oluşan periyodik olarak devam eden dairesel izlerdir.

3o kiloluk toplarda 4 hatayı geçen topları 1/a diye ayırdık. %10’nu geçen topları deşeye ayırdık. Giysilik kumaşlarda bu oranı biraz genişlettik. Ancak çarşaf için yaptırdığımız örgü kumaşlarda daha titiz davrandık.

Toplarda 15 adet iplik hatası geldiğinde (kalın ip-ince ip ve palamut) topları deşeye ayırıp, firmayı uyardık, üretimlerini durdurduk. Aynı titizliği sürekli yağ damlatan makineler için de yaptık.

Unutmayalım en pahalı fire, boyanıp, kesilmiş ve dikilmiş bedenlerin fire olarak ayrılmasıdır.

Ekrem Hayri Peker

Kimya Mühendisi