SANAL SU DEĞERİ – SU AYAK İZİ
Değerli okuyucular,
510 Milyon kilometre kare olan dünyamızın dörtte üçü suyla kaplı olduğu halde kullanılabilir tatlı su miktarı toplam suyun % 1’inden daha azdır. Çünkü tatlı suların tamamı canlıların kullanımına hazır halde değildir. Büyük çoğunluğu buzul olarak kutuplarda, kar ve buz olarak da yüksek dağlarda bulunur. Zamanla bu su miktarı artmadığı halde Dünya nüfusu hızla artmaktadır. Bu yetmezmiş gibi günümüz insanlarının tüketim alışkanlıkları da artık “tüketim çılgınlığı ” şeklinde ifade edilmektedir. Bu durum sanayileşmenin yaygınlaşmasına ve su ihtiyacının artmasına yol açmaktadır. Küresel ısınma sonucu değişen iklimle beraber yağmur yağışları ve kar yağışları da düzensizleşmiş durumdadır. Örneğin uzun süre yağmayan yağmur , bir anda çok büyük miktarda yağdığında , yarar bir yana zararlı bile olmaktadır. Yaşadığımız bu iklim dengesizlikleri yakın gelecekte tatlı suya erişimimizi daha da zorlaştıracaktır.
Bütün dünya çok yakın gelecekte çok önemli su problemleriyle , belki de bir su krizi ile karşı karşıya gelecektir.
Bu sayıdaki yazımızda , tatlı su konusunu ele alacak , yeni ortaya çıkan Sanal Su Değeri ve Su Ayak İzi kavramlarından kısaca söz edeceğiz.
Çünkü çok yakın gelecekte ürünlerin maddi değerlerinin yanında sanal su değerleri de tartışılacaktır. Ve yine tek tek kişilerin ,tüm kurumların ve ülkelerin su ayak izleri de sorgulanacaktır.
SU AYAK İZİ
Su ayak izi , bir kişi, bir işletme ya da bir ülkenin faaliyetlerini sürdürebilmeleri için birim zamanda tükettikleri toplam su miktarını gösteren değerdir. Örneğin bir fabrikada üretimde , temizlikte, bahçe sulamada , kişisel kullanımlarda yani bütün süreçlerde kullanılan toplam su miktarı 10.000.000 litre olsun. “Bu fabrikanın su ayak izi yıllık 10 milyon litredir “denir.
MAVİ SU AYAK İZİ ,YEŞİL SU AYAK İZİ, GRİ SU AYAK İZİ
Su ayak izi , sadece suyun hacmini değil, hangi suyun,nerde ve nasıl kullanıldığını gösterebilmek için , Mavi Su Ayak İzi , Yeşil Su Ayak izi ve Gri Su Ayak İzi gibi başlıklar altında ifade edilir.
Mavi Su Ayak izi
Bir kurum ya da bir ülkenin kullandığı toplam tatlı su miktarını gösterir. Devletin, belediyelerin ya da organize sanayi bölgelerinin tedarik ettiği işlenmiş tatlı sular , kişilerin ve kurumların kuyulardan temin ettiği yeraltı suları bu kategoridedir.
Yeşil Su Ayak izi
Bir kurum ya da bir ülkenin kullanabildiği yağmur sularının miktarıdır. Genel olarak yağmur sularının %30’u yeraltı sularına karışırken %70’i yer üstünde kalır. Yeryüzünde kalan yağmur sularının kullanılabilen miktarı , o kurum ya da ülkenin yeşil su ayak izini ifade eder. Yeryüzünde kalan bu yağmur sularının bazı önlemler alınarak mümkün olduğunca çok ve doğru kullanılmasını sağlamak ve hiç bir işe yaramadan denizlere ulaşmasını önlemek gerekmektedir.
Gri Su Ayakizi
Bir ülke ya da bir kurumun , tarım dışında , üretimin bütün süreçlerinde ve her türlü temizlik işlerinde kullanarak kirlettiği tatlı su miktarını ifade eder. Ürünün içindeki su miktarı üreten firmanın mavi su ayak izine dahildir. Ama o ürün üretilirken herhangi bir şekilde kirletilen tatlı su miktarı , o işletmenin gri su ayak izinin içindedir. Gri su ayakizi nüfusun artması ve endüstrinin gelişmesi ile doğrudan bağlantılıdır.
SANAL SU DEĞERİ
Su ayak izi bir kurum ya da ülkenin kullandığı toplam su miktarını ve türünü ifade ederken sanal su değeri bir ürün için , hammaddesinin üretimi de dahil olmak üzere bütün üretim aşamalarında ve tüketimine kadar geçen bütün aşamalarda harcanan toplam su miktarını ifade eder. Örneğin 250 gram pamuklu bir tişörtün üretilmesinde , pamuk tarlasında harcanan suyun ,kumaş boyanmasında kullanılan suyun ve satıldığı mağazaya ulaşıncaya kadar harcanan diğer suların toplamı yaklaşık 5000 litredir. O zaman bu “tişörtün sanal su değeri 5000 litredir” denir.
BAZI ÇOK KULLANILAN ÜRÜNLERİN SANAL SU DEĞERLERİ
Çevre ve sürdürülebilirlik konusunda duyarlı çevrelerin su tasarrufu için , en çok kişisel tasarrufu teşvik ettiklerini hep duymuşuzdur.(“Dişlerinizi fırçalarken musluğu açık bırakmayın, bozuk musluklardan su damlamasını önleyin vb. gibi ) Elbette evlerde ve işyerlerindeki kişisel su tüketimini azaltmak çok önemlidir. Ancak tarım ürünlerinin yetiştirilmesinde ve tükettiğimiz ürünlerin imalatında kullanılan su miktarları evlerde tükettiğimiz kişisel su tüketiminin yaklaşık 4-5 katıdır.(%82 ve %18 )
www.vatekcevre.com isimli internet sitesinde belirtildiğine göre, en çok tüketilen ürünlere ait harcanan su miktarı aşağıdaki gibidir.
| ÜRÜN | MİKTARI | HARCADIĞI SU (LİTRE) |
| Su | yarım pet şişe | 5,5 |
| Bardak süt | 200ml | 200 |
| Çay | 1 fincan,3 gr çay | 28 |
| Kahve | 1 fincan, 7 gr kahve | 140 |
| Kola | 1 litre | 9 |
| Elma suyu | 1 bardak (200 ml) | 190 |
| Bira | 1 bardak (250 ml) | 75 |
| Şarap | 1 kadeh (125 ml) | 120 |
| Buğday | 1 kg | 1300 |
| Ekmek | 1 dilim | 40 |
| Pirinç | 1 kg | 3400 |
| Pilav | 1 porsiyon | 100 |
| Patates | 1 kg | 900 |
| Soya | 1 kg | 1800 |
| Şeker | 1 kg (şeker kamışından) | 1500 |
| Küp şeker | 1 adet | 7,5 |
| Portakal | 1 adet (100 gr) | 50 |
| Portakal suyu | 1 bardak (200 ml) | 170 |
| Elma | 1 adet (100 gr) | 70 |
| Domates | 1 kg | 180 |
| Peynir | 1 kg | 5000 |
| Biftek | 1 kg | 15500 |
| Hamburger | 150 gr biftek | 2325 |
| Koyun eti | 1 kg | 6100 |
| Keçi eti | 1 kg | 4000 |
| Tavuk eti | 1 kg | 3900 |
| Yumurta | 1 adet | 200 |
| Hindistan cevizi | 1 kg | 2500 |
| Dondurma | 1 külah | 1500 |
| Kahve | 1 kg | 21000 |
| Çay | 1 kg | 9200 |
| Yumurta | 2 adet | 400 |
| Karpuz | orta boy | 175 |
| Tişört | 250 gr pamuk | 2700 |
| Kot pantolon | 1 kg pamuk | 10800 |
| Ayakkabı | 1 kg deri | 16600 |
| Otomobil | 1 adet | 300-400 m3 |
| rafine petrol | 1 varil | 7000 |
| biyodizel | 1 litre | 11000 |
| çelik | 1 kg | 240 |
| Kağıt | 1 adet A4 | 10 |
Görüldüğü gibi tüketmek için önümüze gelen bütün ürünler , üzerlerinde yazmasa da ve içeriklerinde bulunmasa da önemli miktarda suyu tüketerek elimize geçmektedirler.
Küresel ısınmanın , çevresel sorunların çok tehlikeli boyutlara vardığı günümüzde ürünlerin maliyetini hesaplarken , çoğu zaman küçümsenen , hatta ihmal edilen su maliyeti yakın gelecekte ürünlerin imalatında en önemli ve en pahalı girdi maliyeti olarak karşımıza çıkacaktır. Çünkü artık tatlı , su altın , gümüş gibi doğada az bulunan değerli maddeler arasına girmek üzeredir.
Şu an için genel olarak dünyada ve ülkemizde üretilen ürünlerde sanal su değerleri , maliyetlere olması gerektiği gibi yansıtılmamaktadır. Çünkü suyun önemi ve değeri bilindiği halde görmemezlikten gelinmektedir. Yakın gelecekte yukarıda sözünü ettiğimiz global su problemleri ve krizleri başladığında ürünlerin sanal su değeri önemli bir maliyet unsuru olarak karşımıza çıkacaktır.
Örneğin herkes tek bir tişörtün ihraç edildiğinde aynı zamanda 5000 litre tatlı suyun da ihraç edildiğinin farkına varacaktır. Şu an için olmasa da sözünü ettiğimiz çok yakın gelecekte 5000 litre suyun değeri o tişörtün satış bedelinin belki de birkaç katı olabilecektir. Bu bakımdan ürettiğimiz ve iç ve dış piyasaya sattığımız , özellikle tekstil ürünlerinin basit ürünler olmayıp aslında çok değerli ve dolayısıyla pahalı ürünler olduğunun farkına varmalıyız. Özellikle ihracat yaparken sanal su maliyetlerini fiyatlara yansıtmanın alt yapısını hazırlamalıyız . Müşterilerimize tekstil ürünlerinin basit birer “bez parçası ” olmadıklarını , çok pahalı olan sanal su içerdiklerini ve bundan dolayı çok değerli olduklarını , hemen bu günden itibaren anlatmak çabası içeresinde olmalıyız.
Ahmet Temiroğlu
29 Ekim 2022
